Nuxruka Buugga كيف تختار الريس الجمهوريه

           Qoraaga Buugga Dr. راغب السرجاني waa aqoonyahan, qoraa, iyo cilmi-baare caan ah oo reer Masar ah. Wuxuu si gaar ah ugu takhasusay taariikhda Islaamka, barashada cilmi-taariikhiga ah, iyo arrimaha la xiriira horumarka bulshada                                                - -           _.   Hordhaca buugga “كيف تختار رئيس الجمهورية” wuxuu iftiiminayaa muhiimadda ay leedahay doorashada madaxweynaha saxda ah. Wuxuu xusayaa in hoggaamiyaha qaranku uu saameyn weyn ku leeyahay nolosha muwaadiniinta, horumarka dalka, iyo xasiloonida siyaasadeed.

Buuggu wuxuu dadka ku dhiirigelinayaa inay si miyir leh uga fiirsadaan qofka ay dooranayaan, iyagoo aan ku salayn caadifad ama dan gaar ah, balse ay eegaan sifaha wanaagsan ee hoggaamiyaha. Waxa kale oo uu tilmaamayaa in doorashooyinka wanaagsan ay yihiin kuwa ku dhisan aqoon, cadaalad, iyo mas’uuliyad.

Hordhacu wuxuu iftiiminayaa su’aalaha ugu waaweyn ee buuggu doonayo inuu ka jawaabo, sida:

•Waa maxay sifaha hoggaamiye wanaagsan?

•Sidee lagu gartaa musharrax u qalma hoggaanka qaranka?

•Maxay tahay doorka shacabka ee doorashada madaxweynaha?

Buuggu wuxuu rajo ka muujinayaa in akhristayaashu ay fahmaan doorkooda si ay u doortaan hoggaan hufan oo horseedi kara horumar iyo xasillooni.

 Cutubka kowaad ee buugga 

كيف تختار رئيس الجمهورية؟ (Sidee loo doortaa madaxweynaha jamhuuriyadda?)

Cutubkan wuxuu si qoto dheer u falanqeeyaa shuruudaha iyo hababka lagu garto hoggaamiye wanaagsan. Waxa uu xusayaa dhowr arrimood oo muhiim u ah doorashada madaxweynaha saxda ah, kuwaas oo ay ka mid yihiin:

1. Sifaha hoggaamiye wanaagsan – Musharrax madaxweyne waa inuu leeyahay akhlaaq wanaagsan, daacadnimo, iyo karti hoggaamineed.

2. Khibradda iyo waxqabadka la soo dhaafay – Waa in lagu qiimeeyaa taariikhdiisa shaqo iyo doorkii uu horay u soo qaatay.

3. Aragtidiisa siyaasadeed iyo qorshihiisa mustaqbalka – Musharrax kastaa waa inuu leeyahay qorshe cad oo lagu horumarinayo dalka.

4. Dhexdhexaadnimada iyo u adeegidda danta guud – Waa in musharrax uusan noqon mid qabyaalad ama dano gaar ah wato.

5. Xiriirka uu la leeyahay shacabka – Waa inuu yahay qof fahamsan baahiyaha dadweynaha oo si dhab ah u matali kara.

Cutubkan wuxuu dadka ku dhiirigelinayaa inay si cilmi iyo garaad leh u doortaan madaxweynaha, halkii ay uga salayn lahaayeen caadifad, eex, ama dano shakhsiyadeed.

Cutubka 2aad : زهد في الرئاسة (Ka fogaanshaha jacaylka xilka madaxtinimada)

Cutubkan wuxuu ka hadlaya muhiimadda ay leedahay in hoggaamiyuhu uusan noqon qof jecel xilka ama ku dhagan kursiga awoodda. Waxa uu tilmaamayaa in hoggaamiye wanaagsan uu yahay mid xilka u arka mas’uuliyad culus oo u baahan daacadnimo iyo hufnaan, halkii uu ka noqon lahaa mid dan gaar ah ka leh.

Qodobada ugu waaweyn ee cutubkani ka hadlayo:

1.Madaxweynaha dhabta ah waa mid xilka ka cabsada, balse aan doonin awood iyo sharaf kali ah.

2.Taariikhda hoggaamiyeyaashii fiicnaa – Waxa uu tusaale u soo qaadanayaa qaar ka mid ah hoggaamiyeyaashii wanaagsanaa ee aan raadin jirin xukunka, balse ay dadku ku qasbeen inay xilka qabtaan, maadaama ay ku habboonaayeen.

3.Dhibaatada ay leedahay jacaylka kursiga – Marka qof uu aad u jeclaado xilka, wuxuu noqon karaa mid aan aqbalin dhaliil, awoodana u adeegsan kara dantiisa shakhsiga ah, taasoo keeni karta musuqmaasuq iyo cadaalad-darro.

4.Sida loogu garto musharraxa aan xil jaceylka qabin – Musharrax wanaagsan waa mid kartidiisa iyo aragtidiisa waxqabad lagu doorto, balse aan ahayn mid olole xoog leh ugu jira inuu xukunka helo.

Cutubkani wuxuu muwaadiniinta xasuusinayaa in hoggaamiye wanaagsan uu yahay mid xilka u arka waajib iyo adeeg bulsho, halkii uu ka noqon lahaa mid raadinaya magac iyo awood.

! Cutubka 3aad: برنامج انتخابي متميز (Barnaamij Doorasho oo Heer Sare ah)

Cutubkan wuxuu xooga saarayaa muhiimadda uu leeyahay barnaamij doorasho oo cad, dhamaystiran, laguna saleeyay baahida shacabka. Wuxuu tilmaamayaa in musharrax madaxweyne lagu qiimeeyo kartidiisa iyo qorshihiisa, halkii lagu dooran lahaa shakhsi ahaan ama sabab la xiriirta qabyaalad, xigto, ama caadifad kale.

Qodobada ugu waaweyn ee cutubkani ka hadlayo:

1.Musharrax kasta waa inuu leeyahay qorshe cad oo wax looga qabanayo dhibaatooyinka dalka ka jira.

2.Barnaamij doorasho oo guuleysta waa mid sax ah, la fulin karo, una adeegaya danta guud.

3.Muwaadiniintu waa inay bartaan musharraxiinta, una fiirsadaan qorshahooda, halkii ay ka raaci lahaayeen magac ama sumcad kaliya.

4.Barnaamijka doorasho ee wanaagsan wuxuu ku salaysnaan karaa arrimo ay ka mid yihiin:

•Horumarinta dhaqaalaha iyo shaqo abuurka

•Kobcinta waxbarashada iyo tayaynta manhajka

•Kor u qaadidda adeegyada caafimaadka

•Xoojinta amniga iyo cadaaladda

•Dib-u-habaynta maamulka iyo dawladda

Cutubkani wuxuu akhristaha xasuusinayaa in doorashada hoggaamiyaha aysan ku salaysnaan qof jaceyl iyo xamaasad keliya, balse ay tahay in lagu doorto ciddii leh qorshe hufan oo wax ku ool ah.

Cutubka 4aad: تاريخ شخصي نقي (Taariikh Nololeed Hufan)

Cutubkan wuxuu diiradda saarayaa muhiimadda ay leedahay in musharraxa madaxweynuhu uu yeesho taariikh nololeed nadiif ah oo muujinaysa daacadnimadiisa, anshax wanaaggiisa, iyo kartidiisa hoggaamineed. Wuxuu iftiiminayaa in qofka u taagan hoggaaminta qaranka laga rabo inuu leeyahay sumcad wanaagsan oo ka maran musuqmaasuq, eex, iyo wax isdaba marin.

Qodobada ugu waaweyn ee cutubkani ka hadlayo:

1.Musharraxa madaxweynuhu waa inuu lahaadaa taariikh shaqo oo sugan, laguna yaqaan inuu u adeego danta guud.

2.Waa inuu ka fogaadaa wax kasta oo dhaawici kara kalsoonida shacabka, sida:

•Eex iyo qabyaalad

•Laaluush iyo musuqmaasuq

•Xatooyo hanti dadweyne

•Xiriir la leh kooxo dan gaar ah leh

3. Shacabka waa inay si dhab ah u baaraan taariikh nololeedka musharraxiinta, kana fogaadaan inay doortaan qof shaki gelin kara danta guud.

4.Hoggaamiye wanaagsan waa mid ay taariikhdiisu cadahay oo bulshada dhexdeeda sumcad ku leh.

Cutubkani wuxuu xasuusinayaa shacabka in aysan ku kadsoomin hadalada musharraxiinta, balse ay si dhab ah u eegaan taariikhdooda iyo waxa ay bulshada u qabteen.

Cutubka 5aad : رؤية شاملة (Aragti Weyn oo Dhamaystiran)

Cutubkan wuxuu xooga saarayaa in musharrax madaxweyne uu yeesho aragti ballaaran oo ka baxsan arrimaha gaarka ah ama muddada xaddidan ee xilka. Hoggaamiyaha wanaagsan waa mid leh qorshe fog oo lagu horumarinayo qaranka, laguna xaqiijinayo mustaqbal wanaagsan oo waara.

Qodobada ugu waaweyn ee cutubkani ka hadlayo:

1. Musharraxa waa inuu leeyahay aragti fog oo aan ku ekeenin xilliga uu xilka haynayo, balse si waarta u taabanaysa jiilalka soo socda.

2. Qorshihiisu waa inuu daboolo dhammaan dhinacyada nolosha sida:

•Dhaqaalaha: Kor u qaadista wax soo saarka iyo shaqo abuurka.

•Waxbarashada: Dib-u-habaynta manhajka iyo horumarinta tacliinta sare.

•Caafimaadka: Horumarinta adeegyada caafimaad iyo ballaarinta isbitaallada.

•Amniga iyo Cadaaladda: Xoojinta sharciga iyo sugidda nabadda.

3. Hoggaamiye aan lahayn aragti fog wuxuu keeni karaa xasillooni darro siyaasadeed iyo horumar la’aan.

4.Waa in musharrax madaxweynuhu si qoto dheer u fahmaa baahida dadweynaha oo uu yeesho qorshe sax ah oo lagu xallinayo caqabadaha taagan.

Cutubkani wuxuu xasuusinayaa akhristaha in hoggaamiyaha saxda ah uu yahay mid leh himilo iyo aragti dheer oo lagu hagayo horumarka dalka.

Cutubka 6aad : شخصية كاريزمية (Shakhsiyad Karismaan leh)

Cutubkan wuxuu ka hadlayaa muhiimada ay leedahay in hoggaamiyaha uu yeesho shakhsiyad karismaan leh, taas oo ka dhigi karta mid dadka soo jiita, qalbigooda kasbada, isla markaana karti u leh hoggaamin dhab ah.

Qodobada ugu waaweyn ee cutubkani ka hadlayo:

1.Hoggaamiye wanaagsan waa inuu leeyahay shakhsiyad xooggan oo dadka ku dhiirrigelisa rajo iyo kalsooni.

2.Karismaanta hoggaamiyaha waxay ka muuqataa dhowr arrimood, sida:

•Karti hadal iyo awood wax lagu qanciyo.

•Xirfad hoggaamineed oo wanaagsan.

•Awood uu ku abuuro xamaasad iyo dhiirigelin bulshada dhexdeeda.

•Dabeecad daggan iyo awood go’aan qaadasho.

3.Shakhsiyad karismaan leh kuma salaysna hadal kaliya, balse waxaa muhiim ah in la arko ficilkiisa oo caddeynaya inuu yahay hoggaamiye dhab ah.

4.Dadka codkooda bixinaya waa inay kala saaraan qofka erayo macaan oo qurux badan isticmaala iyo kan dhab ahaan karti iyo aragti fog leh.

Cutubkani wuxuu xasuusinayaa akhristaha in hoggaamiye la doortaa uusan noqon mid hadal wanaagsan kaliya leh, balse loo eego kartidiisa, anshaxa, iyo awooddiisa uu dadkiisa ku hagi karo.

Cutubka 7aad: إدارة ناجحة (Maamul Wanaagsan)

Cutubkan wuxuu ka hadlayaa muhiimada ay leedahay in hoggaamiyaha uu lahaado xirfado maamul oo sareeya si uu ugu guuleysto hoggaaminta dalka. Maamul wanaaggu waa furaha horumarka, wuxuuna saameeyaa dhammaan dhinacyada nolasha, sida siyaasadda, dhaqaalaha, waxbarashada, iyo adeegyada bulshada.

Qodobada ugu waaweyn ee cutubkani ka hadlayo:

1.Hoggaamiye wanaagsan waa inuu leeyahay karti uu ku hoggaamiyo dowladdiisa si habsami leh, isagoo aan ku mashquulin arrimo aan muhiim ahayn.

2. Maamul wanaagga wuxuu ku salaysan yahay dhowr arrimood, sida:

•Qorshe cad iyo yool la xariira horumarka dalka.

•Awood go’aan qaadasho oo degdeg ah, laguna salaynayo cilmi iyo waayo-aragnimo.

•Inuu ku shaqeeyo nidaam daahfuran (Transparency) oo ka fog musuqmaasuq.

•Inuu awood u leeyahay xulashada la-taliye iyo wasiirro karti leh, halkii uu isku hareerin lahaa dad eex ku yimid.

3.Madaxweynuhu waa inuu awood u leeyahay inuu la jaanqaado isbeddelada caalamiga ah, kana faa’iidaysto fursadaha horumarka.

4.Waa inuu yeesho hab wax-qabad oo lagu cabbiri karo, si shacabka ay u arkaan natiijooyin muuqda.

Cutubkani wuxuu muujinayaa in hoggaamiyuhu uusan ahayn kaliya astaan siyaasadeed, balse uu u baahan yahay xirfado hoggaamineed oo dhab ah si uu u gaaro guul iyo horumar.

Cutubka 8aad: حب للشورى (Jaceylka Talo Wadaagga)

Cutubkan wuxuu ka hadlayaa sida ay muhiim u tahay in hoggaamiye kasta uu yeesho jaceyl uu u qabo talo-wadaagga iyo la-tashiga dadka kale. Hoggaamiyaha wanaagsan ma aha mid kaligii-taliye ah oo go’aamada keligii iska gaara, balse waa mid qiimeeya fikradaha dadka kale, siiba khubarada iyo shacabka uu matalo.

Qodobada ugu waaweyn ee cutubkani ka hadlayo:

1.Hoggaamiyuhu waa inuu talo la yeesho dadka ay khusayso go’aannada uu gaaraayo, gaar ahaan dadka khibradda u leh arrimahaasi.

2.La-tashiga iyo wadatashigu waxay horseedaan go’aan sax ah oo waxtar leh, waxaana laga fogaadaa khaladaad dhici lahaa haddii kaligiis uu go’aamin lahaa.

3.Hoggaamiye aan talo qaadanin wuxuu noqdaa mid go’aan qaldan gaara, taasoo dhaawici karta danaha qaranka.

4.Dowlad wanaag wuxuu ku dhisan yahay nidaam talo wadaag ah, halka kali-talisnimadu ay horseedi karto cadaalad darro iyo xasillooni darro.

5.Talo-wadaaggu wuxuu xoojiyaa kalsoonida shacabka ee hoggaankooda, maadaama ay dareemayaan in codkooda la tixgeliyo.

Cutubkani wuxuu xasuusinayaa akhristaha in hoggaamiye wanaagsan uu yahay mid shacabka la tashada, dhageysta baahidooda, oo aan noqon mid kaligii talinaya.

Cutubka 9aad: أخلاق رفيعة (Akhlaaq Wanaagsan)

Cutubkan wuxuu diiradda saarayaa muhiimadda ay leedahay in hoggaamiyaha uu yeesho akhlaaq sare iyo dabeecad suuban, maadaama hoggaamintu aysan ku salaysnayn awood kaliya, balse ay tahay masuuliyad u baahan dulqaad, daacadnimo, iyo cadaalad.

Qodobada ugu waaweyn ee cutubkani ka hadlayo:

1.Akhlaaqda hoggaamiyaha waxay go’aamisaa kalsoonida shacabka iyo tayada hoggaamintiisa.

2.Hoggaamiyaha wanaagsan waa inuu yeesho siffooyin ay ka mid yihiin:

•Daacadnimo iyo hufnaan.

•Dulqaad iyo samir xilliga ay jiraan caqabado.

•Xushmad uu u hayo shacabka iyo la-taliyeyaashiisa.

•Cadaalad uu ku maamulo dadka, si uu u noqdo mid xalka u ah dhibaatada, halkii uu qeyb ka noqon lahaa.

3.Shacabka waa inay doortaan hoggaan leh akhlaaq suuban, maadaama qof anshax xun uusan hoggaamin karin dad hufan.

4.Taariikhda hoggaamiyeyaasha wanaagsan waxay muujineysaa in kuwii guuleystay ay ahaayeen kuwo dadkooda u naxariista oo u adeegaya danta guud.

5.Akhlaaq-xumada hoggaamiyaha waxay keeni kartaa musuqmaasuq, cadaalad-darro, iyo burbur siyaasadeed.

Cutubkani wuxuu akhristaha xasuusinayaa in hoggaamiye wanaagsan uusan ahayn mid kaliya karti leh, balse loo baahan yahay inuu lahaado dabeecad wanaagsan iyo akhlaaq sare si uu ugu adeego bulshada si cadaalad ah.

Cutubka 10aad : أن يكون رجلاً (Inuu Rag Yahay)

Cutubkan wuxuu ka hadlayaa shuruudda ah in madaxweynaha uu noqdo nin, iyada oo la eegayo xeerarka iyo dhaqanka dalalka Islaamka, gaar ahaan kuwa ay diintu door ka ciyaarto siyaasadda. Qoraagu wuxuu diiradda saarayaa doodaha la xiriira hoggaaminta ragga iyo haweenka, isaga oo ka fiirinaya dhinacyo kala duwan.

Qodobada ugu waaweyn ee cutubkani ka hadlayo:

1.Xeerarka siyaasadeed ee dalal badan waxay madaxweynaha u arkaan inuu yahay xil culus oo u baahan hoggaan adag.

2.Doodaha la xiriira hoggaaminta haweenka iyo ragga waxay salka ku hayaan arrimo diimeed, dhaqan iyo taariikh hore.

3.Qaar ka mid ah culimada Islaamka iyo falsafad yahannada siyaasadeed waxay aaminsan yihiin in ragga ay ku habboon yihiin hoggaaminta siyaasadeed ee sare, halka qaar kalena ay dood kale qabaan.

4.Dalka iyo shacabku waa inay ka fiirsadaan cidda u qalanta hoggaaminta, iyada oo la eegayo kartida iyo xirfadda qofka, si ka baxsan jinsiga.

5.Doodaha casriga ah ee ku saabsan sinnaanta jinsiga waxay fureen fursado cusub oo lagu qiimeeyo kartida qofka ee aan lagu xirin lab ama dhedig.

Cutubkani wuxuu dul istaagayaa mowduuc muran badan dhaliyay, wuxuuna akhristaha ku dhiirrigelinayaa in ay si qoto dheer u fahmaan sababaha doodaha dhinacyada kala duwan ee arrintan la xiriira.

Cutubka 11aad  ee buugga waa: Inuu Muslim yahay

Cutubkan wuxuu diiradda saarayaa in madaxweynaha la doorto uu leeyahay diin iyo akhlaaq wanaagsan, gaar ahaan in uu yahay Muslim. Waxa uu sharxayaa muhiimada ah in qofka hogaamiyaha ah uu yeesho fahamka iyo qiyamka diinta, maadaama diinta ay door muhiim ah ka ciyaarto dhaqanka iyo siyaasadda waddan badan, gaar ahaan haddii waddanku uu yahay Muslim.

Gunaanad

Buugga “Sidee Loo Doortaa Madaxweynaha Jamhuuriyadda?” wuxuu si qoto dheer u falanqeeyay sifooyinka iyo shuruudaha lagama maarmaanka u ah qofka doonaya inuu noqdo madaxweyne. Waxa uu iftiimiyay doorka hoggaamiyaha wanaagsan, kartidiisa, akhlaaqdiisa, iyo sida uu ugu hoggaamin karo ummaddiisa caddaalad, daacadnimo, iyo himilo fog.

Waxa uu buuggu xusay in hoggaamiyuhu u baahan yahay aragti cad, karti maamul, iyo dareen hoggaamineed oo dhab ah. Waxaa sidoo kale la tilmaamay muhiimada talo-wadaagga (Shuura), daahfurnaanta taariikh nololeedka, iyo barnaamij siyaasadeed oo dhab ah oo xoojinaya horumarka iyo danta guud.

Gunaanadkii, buuggu wuxuu xusuusinayaa in hoggaamiyaha wanaagsan uusan ahayn mid uun jecel xilka, balse uu yahay mid u heellan inuu u adeego dadkiisa. Sidaa darteed, doorashada madaxweynaha waa mas’uuliyad culus oo ay tahay in bulshada ay uga fiirsato si ay u helaan hoggaan keeni kara isbeddel togan, xasillooni, iyo horumar.

Nadiira Tissue🙏